Theo các cụ cao tuổi trong làng cho biết: Nghề làm nón tại xã Phú Châu bắt đầu hình thành từ năm 1939, khi có một cô gái làng Chuông tên Phạm Thị Nhàn ở huyện Thanh Oai lấy chồng về xã đã mang theo nghề từ quê rồi truyền lại cho mọi người. Từ đó đến nay, nghề làm nón như một phần hơi thở của cuộc sống bà con nơi đây. Nó không còn đơn thuần là một nghề mưu sinh mà hơn hết là “hồn cốt” của dân làng Phú Châu.
Khác với nón lá làng Chuông và một số làng nghề khác, nón lá Phú Châu chỉ có 15 lớp vòng, ít hơn 3 - 5 vòng; có hai loại chính là nón chợ và nón thửa. Nón chợ là loại sản xuất đại trà, dùng cho người lao động bình dân, giá bán từ 30.000 đồng - 50.000 đồng/chiếc. Nón thửa là loại nón do khách đặt hàng với yêu cầu cao hơn về nhiều mặt, giá bán trên 100.000 đồng/chiếc.
Nguyên liệu làm nón thường là lá đót trên rừng, được người dân nhập về từ các vùng Nghệ An, Hà Tĩnh. (ảnh: Đông Phong)
Khác với nón lá làng Chuông và một số làng nghề khác, nón lá Phú Châu chỉ có 15 lớp vòng, ít hơn 3 - 5 vòng
Nguyên liệu làm nón thường là lá đót trên rừng, được người dân nhập về từ các vùng Nghệ An, Hà Tĩnh. Để làm nên một chiếc nón đẹp yêu cầu người thợ phải biết cách chọn lá thật trắng, tẽ lá không được để rách, lá được là thật phẳng, không để ngả màu. Tre, nứa làm vanh cũng phải được vót thật tròn, đều, khi may tránh làm đứt cước.
Bên cạnh đó, để làm ra một chiếc nón hoàn thiện công đoạn khâu nón được đánh giá là khó nhất trong các công đoạn làm nón bởi nếu không khéo tay thì dẫn đến lá bị rách, nón sẽ hỏng. Người nào khâu chắc tay chiếc nón sẽ bền và đẹp hơn.
Công đoạn cuối cùng để cho ra một chiếc nón thành phẩm, có độ bền và tránh bị mốc là người thợ sẽ mang chiếc nón đem hơ bằng diêm sinh để chiếc nón trở nên trắng, đẹp mắt.
Trải qua bao biến cố thăng trầm của lịch sử, nghề làm nón lá Phú Châu bén duyên và trở thành nghề sinh nhai của người dân. Hình ảnh nón lá Phú Châu không chỉ gắn với cuộc sống bình dị, mộc mạc của con người Ba Vì nói riêng và Việt Nam nói chung, mà nó còn chứa đựng cả một kho tàng lịch sử, văn hoá của mảnh đất hình chữ S.
Nghề làm nón lá Phú Châu bén duyên và trở thành nghề sinh nhai của người dân.
Với lịch sử hơn 80 năm hình thành và phát triển, nón lá Phú Châu ngày càng được cải tiến và tạo nên nét đẹp độc đáo truyền thống nhờ bàn tay khéo léo của những nghệ nhân làng nghề. Tuy có lúc thăng trầm, nhưng phiên chợ xã Phú Châu chưa bao giờ vắng bóng nón lá.
Tạm biệt những người dân xã Phú Châu, khi ra về, chúng tôi vẫn ấn tượng mãi với hình ảnh các bà, các mẹ, các chị ngồi quây quần dưới hiên nhà khâu nón lá. Khung cảnh đó để lại cho chúng tôi một cảm giác thư thái, bình yên nơi mảnh đất Phú Châu.
Và có lẽ, những giá trị văn hóa truyền thống của quê hương Phú Châu vẫn luôn được phát huy gìn giữ cho đến tận ngày nay, góp phần làm giàu nét văn hóa của mảnh đất thủ đô.
“Sao anh không về thăm quê em
Ngắm em chằm nón buổi đầu tiên
Bàn tay xây lá, tay xuyên nón
Mười sáu vành, mười sáu trăng lên”.
Huyền Chi
Nguồn thuonghieuvaphapluat.vn