Thị trường bánh trung thu đang dần theo hướng công nghiệp hoá, và sự đa dạng về kiểu mẫu của những khuôn bánh bằng nhựa rẻ tiền chủ yếu xuất xứ từ Trung Quốc tưởng chừng đã “bóp chết” nghề làm khuôn bánh trung thu truyền thống.
Ấy vậy mà, tại làng Thượng Cung, xã Tiền Phong, Thường Tín, Hà Nội, những âm thanh gõ nện vào gỗ của nghệ nhân Trần Văn Bản vẫn hàng ngày âm vang gần 40 năm qua, để cung cấp cho thị trường những chiếc khuôn gỗ truyền thống làm bánh trung thu.
Tận mắt chứng kiến những khuôn bánh trung thu muôn hình muôn vẻ mới thấy được đôi bàn tay khéo léo, tỉ mỉ và cẩn thận của người nghệ nhân, “phù phép” những khúc gỗ vô tri vô giác thành những khuôn bánh với đủ hình thù đẹp mắt và cầu kì nhất.
Nghệ nhân Trần Văn Bản đang “phù phép” những khúc gỗ vô tri thành những khuôn bánh với đủ hình thù đẹp mắt và cầu kì nhất.
Chia sẻ với chúng tôi về việc tạo ra những chiếc khuôn đẹp mắt ấy, nghệ nhân Bản cười xòa mà rằng: Việc làm khuôn bánh mất nhiều thời gian và các công đoạn đều đòi hỏi sự khéo tay cẩn thận của thợ làm. Công đoạn đầu tiên người thợ phải cưa cắt gỗ theo hình dáng khuôn bánh. Gỗ được dùng để làm khuôn là gỗ thị hoặc xà cừ.
Ngày nay, gỗ xà cừ được sử dụng nhiều do giá thành hợp lý hơn gỗ thị và có thể sử dụng qua nhiều năm. Sau khi chọn gỗ và cưa thành từng phần sẽ là phác họa hoa văn bằng bút sau đó dùng các đục chuyên dụng để tạo hoa văn trên khuôn.
Phần cán cầm phải dùng máy tiện tròn để người làm bánh có thể cầm chắc tay. Tưởng chừng như đơn giản, nhưng khuôn đẹp hay xấu phụ thuộc chủ yếu vào kỹ năng người thợ. Chỉ cần đục hơi sâu hay nông đi một chút là tạo hình hoa văn đã khác đi nhiều.
Đặc biệt, khi chúng tôi hỏi nghệ nhân về cái duyên gắn bó với nghề truyền thống, ông thở dài: “Tôi được học nghề từ ông, cha mình nên cũng muốn truyền nghề cho các bạn trẻ. Con cái tôi được học làm khuôn bánh từ khi mới học lớp 4, lớp 5. Hiện nay có tất cả 5 người trong gia đình tôi đều theo làm và duy trì nghề truyền thống này. Các cháu muốn học thì tôi sẽ dạy, chỉ sợ các cháu sống hiện đại không muốn theo nghề nữa”
Những chiếc bánh Trung thu được làm từ khuôn truyền thống không chỉ ngon bởi vị ngon của bánh...
... Mà còn chứa đựng trong đó là sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và dung dị qua bao năm tháng của người nghệ nhân đẽo từng hoa văn.
Với mỗi chiếc khuôn hoàn chỉnh, người nghệ nhân này có thể bán từ 150.000 VNĐ - 300.000 VNĐ/ chiếc. Mỗi dịp trung thu, hộ gia đình như ông thường làm được vài trăm chiếc khuôn. Có những chiếc khuôn cầu kì, to và nặng đến vài cân; lại có những chiếc khuôn chỉ bé bằng miệng cốc; có khuôn hình hoa cúc, hoa hồng cũng có khuôn hình cá chép, hình rồng, …
Dù thu nhập không lớn, chi phí nhiều và tốn công sức nhưng những ngày này, về thăm gia đình nghệ nhân Bản lúc nào cũng rền rã tiếng đục, tiếng mài, tỉ mẩn với từng khuôn bánh.
Trong một xã hội càng hiện đại, khi máy móc dần thay thế sức người, những chiếc khuôn bánh “thủ công” của nghệ nhân Bản được xem là “lỗi thời", nhưng đâu đó trong sâu thẳm tâm hồn, đây vẫn được xem là một nét văn hoá không thể thiếu đối với người Việt.
Những chiếc bánh Trung thu được làm từ khuôn truyền thống không chỉ ngon bởi vị ngon của bánh mà còn chứa đựng trong đó là sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và dung dị qua bao năm tháng của người nghệ nhân đẽo từng hoa văn.
Nguồn: thuonghieuvaphapluat.vn
BTV Nguyệt Ánh