Nỗi lo mai một
Hiện nay cả nước có trên 5.400 làng nghề và làng có nghề, trong đó có khoảng gần 2.000 làng nghề truyền thống, với 115 nghề truyền thống đã được công nhận, thu hút khoảng 11 triệu lao động tham gia. Trong hơn 30 năm đổi mới kinh tế làng nghề đã có nhiều đóng góp tích cực vào công cuộc phát triển của đất nước. Làng nghề còn là nơi lưu truyền nghề truyền thống, là nơi lưu giữ những nét văn hóa độc đáo, là một điểm đến của du lịch.
Khẳng định những đóng góp của các làng nghề, đồng chí Nguyễn Văn Bình - Trưởng Ban Kinh tế Trung ương phát biểu: “Các làng nghề đã giúp nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống của người dân nông thôn; bảo tồn và phát huy được bản sắc văn hóa của dân tộc; góp phần quan trọng thực hiện mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới và thực hiện chủ trương của Đảng về phát triển du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn”.
.jpg)
Nghệ nhân truyền nghề đồng cho thế hệ trẻ tại làng nghề Đại Bái
Nhưng kinh tế làng nghề cũng bộc lộ nhiều vấn đề từ quy hoạch, đất đai, ô nhiễm môi trường. Nhiều làng nghề đang mai một, nhiều làng nghề đang ô nhiễm, nhiều làng nghề đầu ra sản phẩm bấp bênh… Điển hình như làng nghề gỗ Đồng Kỵ - một địa danh được nhiều nước trong khu vực biết đến nhưng đến nay, nhiều doanh nghiệp, nhiều hộ sản xuất đã đóng cửa, một số đã chuyển nghề, một số thì hoạt động cầm chừng, ông Vũ Văn Quý, Giám đốc Công ty TNHH đồ gỗ mỹ nghệ Hưng Long (Đồng Kỵ) cho biết. Đồng Kỵ cũng như nhiều làng nghề khác đang đối diện với môi trường ô nhiễm. Theo Hiệp hội Làng nghề Việt Nam có đến 46% số làng nghề trong diện điều tra có môi trường bị ô nhiễm nặng đối với không khí, nước, đất hoặc cả 3 dạng trên và có đến 27% số làng nghề bị ô nhiễm dạng vừa.
Sinh ra và lớn lên từ làng nghề truyền thống đúc đồng Đại Bái, ông Nguyễn Văn Sơn, Giám đốc Công ty TNHH Công nghệ Hoàng Anh rất thấu hiểu áp lực tồn tại của các làng nghề. “Ngày nay, muốn chấn hưng và phát triển làng nghề một cách chuyên nghiệp, khiến cho cả thế giới biết đến thương hiệu “Đồng Đại Bái”, thì ngoài các yếu tố bí truyền, không còn con đường nào khác là phải áp dụng khoa học kỹ thuật cao, có tri thức và đặc biệt là bản lĩnh kinh doanh trên thương trường”, Giám đốc Nguyễn Văn Sơn phát biểu. Nhưng áp dụng khoa học công nghệ chính là khó khăn lớn của các làng nghề, do đa số làng nghề sản xuất với hình thức nhỏ lẻ, thiếu vốn, thiếu thông tin thị trường lại không biết tìm công nghệ ở đâu... và thiếu cả nhân lực.
Công nghệ đang phát triển nhanh chóng, áp lực cạnh tranh với hàng nước ngoài ngày một gay gắt nhưng làng nghề khó khăn trong tiếp cận khoa học công nghệ. “Do hạn chế về công nghệ và kỹ thuật sản xuất nên các các làng nghề vẫn sử dụng chủ yếu là lao động thủ công ở hầu hết các công đoạn, kể cả các công đoạn nặng nhọc và độc hại nhất”, TS.Dương Đình Giám - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, Chính sách công nghiệp cho biết.
Doanh nghiệp tư nhân - động lực chính của làng nghề
Phát triển kinh tế làng nghề bền vững là một chủ đề đang được quan tâm. Vì thế cần có các cơ chế chính sách mới, đúng đắn, sát thực và quyết liệt hơn góp phần phát triển kinh tế làng nghề bền vững, nâng cao thu nhập và chất lượng cuộc sống của nhân dân, đồng chí Nguyễn Văn Bình nhấn mạnh. Chính sách phát triển các làng nghề phù hợp sao cho tận dụng được những lợi thế của các địa phương trong quá trình phát triển, vượt qua những thử thách của hội nhập và đảm bảo cho sự phát triển lâu dài, hiệu quả.
Để giải quyết tình trạng của làng nghề, trước hết, chính quyền các tỉnh cần sớm quy hoạch lại làng nghề, xây dựng các cụm công nghiệp, cụm làng nghề để tạo mặt bằng sản xuất. Bên cạnh đó là cần chính sách hỗ trợ đào tạo nhân lực, chính sách hỗ trợ các làng nghề quảng bá sản phẩm, hỗ trợ làng nghề tiếp cận với khoa học kỹ thuật mới… Theo TS. Giám: “việc quy hoạch không gian sản xuất gắn với bảo vệ môi trường là một trong những giải pháp thu được hiệu quả đáng kể. Tuy nhiên, hiện nay việc quy hoạch các làng nghề còn hạn chế về số lượng do thiếu sự đồng bộ, công tác quản lý còn chồng chéo, phân định chưa rõ ràng giữa trách nhiệm của các bộ”.
Góp thêm ý kiến để hoàn thiện chính sách cho làng nghề phát triển bền vững, ông Mẫn Ngọc Anh - Chủ tịch Tập đoàn Hanaka nói: Sự phát triển bền vững làng nghề phụ thuộc các chính sách hỗ trợ, nhất là về quy hoạch và mặt bằng kinh doanh, về cơ sở hạ tầng và công nghệ bảo vệ, xử lý môi trường; vốn và về phát triển thương hiệu, ổn định đầu ra; gắn với quy hoạch và chiến lược tổng thể xây dựng nông thôn mới…
Hanaka đang đầu tư xây dựng cụm công nghiệp làng nghề ở Bắc Ninh để góp phần đưa việc phát triển kinh tế làng nghề trở nên quy củ, chuyên nghiệp, sản xuất xanh, thân thiện với môi trường. Theo ông Mẫn Ngọc Anh cơ sở hạ tầng khu vực nông thôn nói chung và các làng nghề nói riêng hiện nay khá yếu kém. Hệ thống chăm sóc sức khỏe, giao thông, vệ sinh môi trường, dịch vụ nhiều nơi chưa đảm bảo, gây khó khăn cho sự phát triển kinh tế và ảnh hưởng đến đời sống của người dân. Ông Mẫn Ngọc Anh hy vọng thời gian tới, khu vực nông thôn sẽ được đầu tư hơn về cơ sở hạ tầng để giảm dần khoảng cách với thành thị, có thể theo hình thức BT ưu đãi để huy động nguồn lực xã hội hoá. “Nếu có ưu đãi về chính sách thì những doanh nghiệp đầu tư cụm công nghiệp làng nghề như chúng tôi có thể tham gia vào xây dựng cơ sở hạ tầng, xây dựng trung tâm y tế, trường học hiện đại, kết nối giao thông giữa làng nghề với trung tâm sản xuất công nghiệp lớn”, Chủ tịch Hanaka phát biểu.
Ở góc nhìn của ông Vũ Văn Quý, muốn duy trì được những làng nghề truyền thống thì Nhà nước cần đảm bảo sự ổn định lâu dài của chính sách, để doanh nghiệp tại làng nghề yên tâm bỏ vốn đầu tư mà không còn phải băn khoăn, trăn trở, lo lắng. Chính quyền địa phương nên coi doanh nghiệp tư nhân tại làng nghề là một động lực chính để phát triển kinh tế tại địa phương, khuyến khích phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ vì các loại hình này có vai trò quan trọng trong tạo việc làm, tăng thu nhập cho địa phương và xã hội.
Và theo đồng chí Nguyễn Văn Bình, trước hết, các hiệp hội và các cơ quan quản lý cần hỗ trợ các cá nhân, doanh nghiệp tại các ngành nghề, làng nghề ở nông thôn nắm bắt được các cơ chế chính sách và Pháp luật của Nhà nước. Chính quyền các địa phương cần quan tâm lắng nghe, chỉ đạo để phát triển kinh tế làng nghề lành mạnh; quan tâm phát triển kinh tế hợp tác để liên kết trong sản xuất giúp giải quyết các khó khăn của nhân dân. Các cơ quan quản lý cần tách biệt giữa ngành nghề ở nông thôn với các làng nghề truyền thống để từ đó hoạch định lại, có cơ chế chính sách để giúp nhân dân định hình được hướng đi phù hợp.
Nguồn: thoibaonganhang.vn
BTV Nguyệt Ánh